Bireylerin olduğu gibi toplumların da geçmişle bağ kurmasına imkân tanıyan hafıza, toplulukların dünü ile bugününü birbirine bağlayarak geleceği inşa etmelerine imkân tanımaktadır. Çünkü bugün, ancak dünün var ettiği dini, kültürel, tarihi ve sosyal değerler üzerinden inşa edilebilmektedir. İnsanlığın tarihsel birikimini geleceğe aktarmada ve bir süreklilik dâhilinde onu yeniden kurmasına imkân tanıyan toplumsal hafıza, inanç turizmiyle de yakın bir temas halindedir. Zira, insanların bir yere seyahat etmesini sağlayan başlıca motivasyon kaynaklarından biri olan inanç, toplum hafızasını kuran, koruyan, aktaran ve hatırlatan en eski sosyal kurumdur. Bununla birlikte inançların veya dinlerin kolektif gruplara özgü olduğu ve bu gruplar için hatırlatma ve yeniden inşa görevi gördüğü de unutulmamalıdır. Ayrıca inanç/din hafızası tüm toplumlarda canlı ve etkili olduğu (Assmann, 2018) gibi güçlü bir sosyal aidiyetlik yaratmaktadır. Söz konusu bu duygu turizme konu olmaktadır. Nitekim turizmin tarihine bakıldığında, insanların seyahat kararı üzerinde belirleyici olan en eski çekiciliklerden birinin inanç turizmine konu olan mekânlar olduğu görülecektir. Bu noktada hem turizm hem de hafıza çalışmalarının aynı bağlamda buluşturan inanç, turizmde hafıza çalışmaları için uygun bir zemin sağlamaktadır. Çünkü inanç turizminin bağlamını oluşturan din ve inanca konu olan unsurlar, toplumların kültürü, gelenekleri, anlatıları, yaşama tarzları, davranış kalıpları, hayat algılayışları, mekân düzenlemeleri, insan ve mekân adlandırmaları gibi birçok unsur üzerinde ciddi etkilere sahiptir. Ve bu açıdan, toplumsal hafızanın inşasında belirleyici olan güçlü bir etkendir.
Toplumsal hafızayı inanç turizmi üzerinden okumayı amaçlayan bu çalışma bir literatür çalışmasıdır. Bu bağlamda, inanç turizmi ile toplumsal hafızanın kesiştiği ve birbirini etkilediği noktalar bir literatür incelemesine tabi tutulmuş ve tartışılmıştır.
Memory, which enables individuals and societies to connect with the past, enables communities to build the future by linking their past and present. Today can only be built on the religious, cultural, historical and social values created by yesterday. Social memory, which allows humanity to transfer its historical accumulation to the future and to rebuild it within a continuity, is also closely linked to faith tourism. In fact, faith, which is one of the main motivations for people to travel to a place, is the oldest social institution that creates, protects, transmits and reminds the memory of society. However, it should not be forgotten that beliefs or religions are specific to collective groups and serve as a reminder and reconstruction for these groups. Furthermore, the memory of faith/religion is alive and effective in all societies (Assmann, 2018) and creates a strong sense of social belonging. This feeling is the subject of tourism. Indeed, if we look at the history of tourism, we will see that one of the oldest attractions that determine people's travel decisions are the places that are the subject of faith tourism. At this point, faith, which brings together both tourism and memory studies in the same context, provides a suitable ground for memory studies in tourism. Because the elements of religion and faith that form the context of faith tourism have serious effects on many elements such as the culture of societies, traditions, narratives, lifestyles, behavioral patterns, perceptions of life, spatial arrangements, naming of people and places. From this perspective, it is a powerful factor in the construction of social memory.
This study, which aims to read social memory through religious tourism, is a literature study. In this context, the points where religious tourism and social memory intersect and affect each other were subjected to a comprehensive literature review and discussed.